अनाधिकृत रुपमा उपत्यका भित्रिए गाडि, सेटिङमा काे-काे?

काठमाडौ । लकडाउनकाे पछिल्लो चरणमा उपत्यकामा अनाधिकृत रुपमा गाडिहरु भित्रिएका छन् । र, त्यसरि नै बाहिरिएका पनि छन् । यसले गर्दा उपत्यकामा कोभिड–१९ को जोखिम दिनानुदिन बढ्दाे छ ।

विश्वभर फैलिएको (कोभिड–१९) को संक्रमण फैलिन नदिनको लागि नेपाल सरकारले विगत ९६ दिनदेखि यता मुलुकलाई बन्दाबन्दीमा राखेको छ ।

यससँगै मुलुकले आर्थिक संकट भोगिरहेको छ भने आम सर्वसाधारणहरु पनि लकडाउनकै कारण पूर्ण रुपमा प्रभावित बनेका छन् ।

फेरी, पनि कोरोना भाइरसको संक्रमण नफैलियोस् भनेर भोकै पेटमा भएपनि सर्वसाधारणहरु धैर्यताका साथ घरभित्रै बसिरहेका छन् ।

तर पनि मुलुकमा कोरोना भाइरसको संक्रमण दिन दुईगुना रात चौगुनाको रुपमा बढिरहेको छ ।

लकडाउन अगाडि २ जनामात्र संक्रमित भेटिएको नेपालमा लकडाउन भएको ९६ औं दिनसम्म आइपुग्दा १२ हजार भन्दा बढी संक्रमित पुगेको छन् ।

सामान्यतया लकडाउन कोरोना नियन्त्रण तथा रोकथामका लागि गरिन्छ । कोरोनाको उद्गमस्थल चीनको बुहानमा समेत लकडाउन गरेको ७६ औं दिनमा कोरोनालाई पूर्ण रुपमा नियन्त्रणमा लिएको थियो ।
नेपालमा लकडाउन भएको ९६ औं दिन पूरा भयो तर  झन् झन् कोरोना संक्रमितहरुको संख्या बढ्नुको कारण के हो त ?
यसको प्रमुख कारण हो सरकारका निकायहरुकै गैरजिम्मेवारीपन र भ्रष्ट छवि ।

उपत्यकामा बढ्दैछ जोखिम
सरकारले सुरुवाती दिनमा लकडाउनलाई कडाईका साथ लागु गरेको थियो । त्यतिबेला कोरोना भाइरसको संक्रमणपनि नियन्त्रित जस्तै थियो । भारत र अन्य मुलुकहरुबाट आएका मानिसहरुमा मात्र फाट्टफुट्ट संक्रमण देखिएको थियो भने हाम्रो समाजमा संक्रमण फैलिएको थिएन । लकडाउनलाई सुरुवाती दिनमा जसरी नै निरन्तरता दिइएको भए आजका दिनसम्म कोरोना भाइरसले आजको रुप लिने थिएन । तर सरकारले लकडाउनको समयावधि थप्दै जाँदा त्यसको नाजायद फाइदा उठाउने उदेश्य लिएर केही माफियाहरु सक्रिय भइरहँदा उपत्यकामा कोरोना भाइरसका कारण भयावह बन्न सक्ने अवस्था आउनेमा स्वास्थ्य विज्ञहरुले अड्कलबाजी गर्न थालेका छन् ।

लकडाउनको सुरुवाती दिनमा उपत्यकामा खासै जोखिम थिएन तर आज उपत्यका उच्च जोखिममा रहेको छ । यसो हुनुको मुख्य कारण हो विना चेकजाँच मानिसहरु उपत्यका भित्रनु । गृह मन्त्रालयले केही दिन अघि मात्र उपत्यकालाई थप सुरक्षित बनाउनका लागि उपत्यका भित्रने जोकोहीलाई पनि क्वारेन्टाइनमा राख्ने उद्घोष गरिरहँदा यातायात व्यवसायीहरुले सुरक्षाकर्मीहरुलाई नै प्रभावमा पारेर भएपनि भारत र नेपालको कैलाली, धनगढीलगायत कोरोना संक्रमण फैलिरहेको ठाउँका मानिसहरुलाई चर्को भाडा लिएर राजधानी भित्र्याईरहेका छन् ।

यातायात व्यवसायीहरुको यस्तो हर्कतले सरकारले कोरोना नियन्त्रण तथा रोकथामका लागि गरेको सम्पूर्ण प्रयास खेर गइरहेको छ ।

उपत्यका छिर्ने काइदा
सरकारले उपत्यकालाई जोखिममुक्त बनाउने भन्दै उपत्यका भित्रिनका लागि कडाई गरेको छ । तर यातायात व्यवसायीहरुले अन्य जिल्लाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी र सुरक्षाकर्मीहरुलाई प्रभावमा पारेर कैलाली, कञ्चनपुर, धनगढी, झापा, विरगञ्जलगायतका ठाउँहरुबाट मानिस उपत्यका भित्रिइरहेका छन् ।

व्यवसायीहरुले १०३ को सहायता होस् वा विभिन्न जिल्लाका जिल्ला प्रशासन कार्यालय र स्थानीय तहहरुको सिफारिसको आधारमा होस् निर्धक्क मानिसहरु ओसार पोसार गरिरहेका छन् ।

केही यातायात व्यवसायीहरुले कैलाली, कञ्चनपुर, धनगढी, विरगञ्ज, गुल्मी, रौतहट, भैरहवा, बुटवललगायतबाट मानिसहरुलाई चर्को भाडा लिएर धादिङ्गको गल्छीसम्म ल्याएर छाड्ने त्यसपछि उनीहरुलाई भित्रि बाटो हुँदै उपत्यका भित्र्याउने गरेको गुनासाहरु बढिरहेको भएपनि सुरक्षा कर्मीहरु यस विषयमा बेखबरजस्तै छन् । त्यसरी चोरबाटोबाट भित्रिने मानिसहरु विना चेकजाँच काठमाडौ छिरिरहेका छन् । गल्छीस्थित एक स्थानीयका अनुसार–‘दैनिक ५ सय भन्दा बढी मानिस यहाँसम्म बसमा आउने र हिँडेर उपत्यकातर्फ लाग्दछन् ।’  

होल्डिङ्ग सेन्टरमा लुट
लकडाउनको समयावधि थपिँदै गर्दा विदेशमा अलपत्र रहेका नेपालीहरुलाई नेपाल भित्र्याउने अभियानमा सरकार लागेको छ । यसका लागि सरकारले आवश्यकता अनुसार होल्डिङ्ग सेन्टर र क्वारेन्टाइनमा राख्ने व्यवस्था गरेको थियो । सोही अनुसार होल्डिङ्ग सेन्टरमा रहेकाहरुलाई सम्बन्धित स्थानीय सरकारको समन्वयमा सरकारले तोकेको स्वास्थ्य मापदण्ड अनुसारको प्रक्रिया पूरा भएपछि घरसम्म पु¥याउने व्यवस्था गरेको छ । सरकारले विदेशबाट भित्रिएका नागरिकलाई घरसम्म पुर्याउने केही यातायात व्यवसायीहरुसँग समेत समन्वय गरेको छ । यहाँनेर व्यवसायीहरुले मौका छोपिरहेका छन् । यातायात व्यवसायी महासंघका महासचिव सरोज सिटौलाकै संलग्नतामा होल्डिङ्ग सेन्टर र १०३ को सेटिङ्गमा यात्रुहरुबाट तीन दोब्बर बढी भाडा लिने र नारायण भट्टराई नामका विचौलियाको प्रयोग गरी प्रतिबस १२ देखि १५ हजारका दरले असुली गरिरहेका छन् ।

यसरी विदेशमा समस्यामा परेर नेपाल फर्किएकाहरु नेपालमै ठगिईरहेका छन्, लुटिइरहेका छन् । यसतर्फ सुरक्षा निकाय समेत मौन देखिएका छन् । यसको छानविन कसले गर्ने ? न्याय भन्ने शब्द यतिबेला कोमामा छ । विदेशबाट आएका नेपालीहरु आक्रोशित छन् । यस्तो बेथितिका बारेमा काठमाडौ जिल्लाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी जनकराज दाहालको संयोकजत्वमा बसेको बैठकमा प्रमुख जिल्ला अधिकारीले जनता नठगिउन् यतिबेला सेवा गर्ने हो राष्ट्रले सबैसँग सहयोगको अपेक्षा गरेको छ भन्दै आग्रह गरेको सुनिए पनि उनको कुरा कार्यान्वयनतर्फ प्रहरीको सेटिङ्गले सुन्ने मात्र गर्छ पालना नगरेको बजारमा देखिएको छरपष्ट व्यवहारबाट प्रष्ट भएको छ ।

धादिङ्ग सम्मको पास काठमाडौ सम्मको यात्रा
सरकारले उपत्यका छिर्न कडाई गरेकै अवस्थामा उपत्यकाबाहिरबाट उपत्यका भित्रिइरहेको गुनासो बढेपछि काठमाडौ जिल्ला प्रशासन कार्यालयले शुक्रबार साँझ एक छड्के अनुगमन गरेको थियो । सो क्रममा गुनासा आएजस्तै मानिसहरु भित्रिइरहेको मात्रै होइन धादिङ्गसम्मको पास लिएको बस काठमाडौको कलंकीसम्म नै पुगेको भेट्टाए ।

कैलाली–धादिङ्ग–कैलालीको पास लिएको बस काठमाडौ कसरी छिर्यो ? यो घटनाले नागढुँगामा चेकजाँचमा खटिएको सुरक्षा संयन्त्रमाथि नै गम्भीर प्रश्न खडा भएको छ । सरकारको अभियानलाई सार्थकता दिन काठमाडौ जिल्ला प्रशासन कार्यालय सशक्त रुपमा अगाडि बढिरहेको भएपनि सुरक्षाकर्मीको भूमिका भने फितलो देखिएको छ । कैलालीबाट धादिङ्ग गल्छीसम्मको पास लिएर आएको बसले प्रतियात्रु ६/६ हजारका दरले भाडा तिरेर आएको यात्रुहरुले अनुगमन टोलीसँग बताएका थिए ।

काठमाडौ जिल्ला प्रशासन कार्यालयले गत शुक्रबार साँझ गरेको अनुगमनमा प्रदेश नं. ३ ०१–००६ ख ००६६ को बसलाई पक्राउ गरेको छ । सो बसले काभ्रे जिल्ला प्रशासन कार्यालयले मोरङ्ग जिल्ला प्रशासनलाई चिठ्ठी लेखाई पासमा उल्लेख गाडी गएको भेटिएपछि अनुगमनमा खटिएका प्रशासकीय अधिकत खड्ग श्रेष्ठले राति काठमाडौ फर्कने क्रममा पास देखाउनोस् भन्दा जारी हुनुभन्दा एकदिन अगाडि नै गएको भेटिएपछि उनलाई कानुनी दायरामा ल्याएको छ । यसरी यातायात व्यवसायी महासंघ नै खारेज गरी सिन्डिकेट नचल्ने भनिएपनि महासंघको महासचिव सिटौलाले विचौलिया प्रयोग गरी आफ्ना नजिकका मान्छेलाई होल्डिङ्ग सेन्टरमा यात्रु बोक्न लगाउने र होल्डिङ्ग सेन्टरको पास समेत अरु यात्रुहरु बोक्न प्रयोग गरेको भेटिएपछि यातायातको सिन्डिकेट लकडाउनमा महासिन्डिकेटमा परिणात भएको विहानी यातायातका गणेश श्रेष्ठले बताउनुभयो । त्यसैगरी जिल्ला प्रशासन कार्यालयले आषाढ १२ गते साँझ गरेको अनुगमनमा अत्यन्तै राम्रो भएको भन्दै हामीलाई सरकार नभएको अनुभूति भइरहेको थियो यो अनुगमनले अनुगमन पनि हुँदो रहेछ भन्ने परेको छ प्राइम यातायातका प्रकाश श्रेष्ठले सम्पत्ति न्यूजलाई बताउनुभयो ।

भारतीय नागरिक बोक्ने गाडीले समेत पासको दुरुपयोग
भारतीय नागरिक बोक्ने भन्दै भारतीय राजदूतावासदेखि गृहमन्त्रालय धाएर लिएको पास समेत व्यवसायीहरुले गैरभारतीय बोक्ने गरेको भेटिएको छ । काठमाडौबाट भारतीय नागरिक लैजाने भन्दै भैरवहा, वीरगञ्ज सम्मको पास लिएपछि त्यो पास समेत दुरुपयोग भएको अनुगमनको क्रममा फेला परेको थियो । आषाढ ३ गते जारी पासमा कति जना यात्रु भारत जाने नखुलाई अघिकै मितिमा पास लिएर आषाढ १४ सम्म चर्को भाडा लिएर बीच बीचमा यात्रु झार्ने र बोक्ने गरेको पाइएपछि भारतीय यात्रु बोक्ने नामको पास समेत दुरुपयोग भएको पाइएको अनुगमनमा खटिएका जिल्ला प्रशासन काठमाडौबाट खटिएका प्रशासनिक अधिकृत खड्ग श्रेष्ठले बताउनुभयो ।

काठमाडौ जिल्ला प्रशासन कार्यालयबाट खटिएको अनुगमनले टोलीले यात्रुहरुसँग कुरा गर्ने क्रममा आफूँहरुलाई तीन तोब्बर बढी भाडा लिएको र भैरहवा जाने बसमा सुनौली, परासी, बुटवलसम्म जाने यात्रुहरु पनि बसमा चढाएको सम्पत्ति न्युजलाई बताए । भारतीय नागरिक बोक्ने भनि पास लिने र दुरुपयोग गर्नेमा मञ्जुश्री यातायात पहिलो नम्वरमा रहेको यातायात व्यवसायीहरुको आरोप त छँदै थियो त्योसँगै अनुगमनबाट क्रममा पनि सो कुराको पुष्टि भएको छ ।  

अनुगमनमा जे देखियो

बेलुकी नागढुँगासम्म पुगी बाहिरबाट आएका पैदल यात्रु चर्को भाडा तिर्न विवश थिए भने उनीहरुलाई काठमाडौ छिर्न त्यति सहज थिएन । झ्याप्लेखोला नजिक नागढुँगामा विभिन्न जिल्लाबाट बोकी ल्याएका गहुंङ्गो भारीसहित यात्रुहरुले ३/४ किलोमिटर पैदल यात्रा गर्दै नागढुँगाको नाका भएर राजधानी प्रवेश गरिरहेको देखिन्थ्यो ।

त्यतिमात्र होइन विभिन्न सीमावर्ती क्षेत्रबाट आएका बसहरुले गल्छीसम्मको पास लिएको भएपनि कलंकीसम्म पुग्ने गरेको अनुगमनको क्रममा भेटिएको थियो । यसबीच सिडियो कार्यालय काठमाडौबाट खटिएको अनुगमन टोलीलाई थानकोटस्थित प्रहरी नायव उपरीक्षक घनश्याम श्रेष्ठले खासै सहयोग गरेनन् । उनले अनुगमन टोलीलाई औपचारिकता त निभाए तर १०३ को नाममा भित्रिने र बाहिर बसहरुको पास चेकजाँच गरौँ भन्दा एकाएक गायब भएका थिए भने सहजीकरण समेत गरेनन् ।

धादिङसम्मको पास लिएर आएको गाडीलाई अनुगमन टोलीले कलंकी चोकमा पास माग्दा सोही पासमा काठमाडौँ प्रवेस गर्ने अनुमति
थिएन । पश्चात टोलीले पास जफत जफत गरिदियो । तर, त्यहाँ एकाएक ट्रयाक्सी चढेर एक ट्राफिक आएर उनीहरुको बचाउमा लागे । उनले गाडीलाई ग्यारेजमा जान सहजिकरण गरिरहेका थिए । यसरी अनुगमन टोलीलाई सहयोग गर्नु पर्नेमा गाडीलाई बचाउ गर्दे पास मागिरहेका उनीबाट यो गैरकानुनी कुरामा सम्बन्धीत तथा पहुँचवाला मान्छे नै लागिरहेको बुझ्न सकिन्छ । यी विषयमा ध्यान नदिदाँ यातायातका विचौलियाहरुले अनुगमन टोलीका प्रतिनिधिहरुमाथि आक्रमण प्रयास गरेपछि अनुगमनमा खटिएका सञ्चारकर्मीसहितको टोली ज्यान जोगाउन मुस्किल भएको थियो । स्थिति तनावपूर्ण देखिएपछि सुरक्षाकर्मी नहुँदा अनुगमनमा खटिएका टोली सुरक्षित रहनका लागि भाग्नुपरेको थियो ।