महत्वपूर्ण चुनौतिको सामना गर्दै यी दुई महानिर्देशक

काठमाडौं । प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रीपरिषद्को कार्यालय अन्तरगतका दुई वटा महत्वपूर्ण विभागः राजस्व अनुसन्धान विभाग र सम्पत्ति शुद्धीकरण अनुसन्धान विभाग हुन् । हालै यी महत्वपूर्ण र चुनौतिपूर्ण विभागमा दुई महानिर्देशक नियुक्त भएका छन्ः चण्डीप्रसाद घिमिरे र सुमन दाहाल ।

सरकारले यो निर्णय गत शुक्रबार गरेको थियो । सरकारले पठाएका यी दुई सहसचिवलाई यहाँ काम गर्न भने त्यति सहज भने छैन । यी दुई विभाग निकैनै संवेदनशील र महत्वपूर्ण विभागका रुपमा हेरिन्छ ।

यी दुवै निकायमा परिणाम निकाल्न भने निकै जटिल अवस्था छ ।

सम्पत्तिमा दाहालका चुनौति

सरकारले सम्पत्ति शुद्धिकरणको महानिर्देशकको जिम्मेवारीमा दाहाललाई पठाएको छ । दाहाल निकै अनुभवी छन् । उनले भन्सार विभागको महानिर्देशक, अर्थमन्त्रालयको बजेट महाशाखा, प्रशासन महाशाखा, कोशी प्रदेश अर्थ सचिव, राष्ट्रिय योजना आयोग, संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालयबाट आफ्नो अनुभवलाई तिखारेका छन् ।
तर, उनले विभागमा रहिरहदा परिणाम निकाल्न भने निकै मिहेनत गर्नुपर्ने हुन्छ । यस निकायमा विचौलियाहरुले प्रलोभन देखाउने । शासकीय व्यवस्थालाई नै निष्प्रभावी पार्न सक्ने भएकाले त्यस्ता तत्वलाई पहिचान गर्दै कानूनी कठघरामा ल्याउन दाहाललाई चुनौति छ । तत्कालिन महानिर्देशक कमलप्रशाद भट्टराईले सम्पति शुद्धीकरणविरुद्धको मुद्दा दर्तामा महत्वपूर्ण भुमिका निर्वाह गरेका थिए ।

भट्टराईले ५० अर्ब १५ करोड बिगो कायम गर्दै शिवशंकर सहकारी, इमेज सहकारीलगायत ७ निकाय तथा व्यक्तिहरूविरुद्ध मुद्दा अभियोजन गर्ने कार्य अन्तिम चरणमा पुर्याएका छन् । अब, यो जिम्मेवारी दाहालको काँधमा आएको छ । विभागले आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को एक वर्षमा सम्पत्ति शुद्धीकरणविरुद्धका ११ वटामात्रै मुद्दा दायर गर्दै १ अर्ब ७० करोडको बिगो माग दाबी गरेको थियो ।

सम्पत्ति शुद्धीकरणका विषयमा दाहालका भागमा विगतमा भन्दा धेरै मुद्दा दर्ता गर्ने त्यस्ता मुद्दामा सक्रियतापूर्वक लाग्नु पर्ने जिम्मेवारी दाहाललाई आइपरेको छ । त्यस्तै यस अघिका मुद्दाहरु पनि टुङ्गो लगाउनु पर्नेमा उनको चुनौति थपिएका छन् ।

नेपाल हाल सम्पत्ति शुद्धीकरणमा जोखियमयुक्त ग्रे लिस्टमा रहेको छ । अतः नयाँ महानिर्देशक दाहालमाथि नेपालाई अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा नै वित्तीय सुशासन कायम गर्ने मुलुकका रूपमा स्थापित गर्ने र ग्रे लिस्टबाट मुक्त गराउनुपर्ने महत्वपूर्ण जिम्मेवारी आएको छ ।

नेपालमा बढी सम्पत्ति शुद्धीकरण उच्च जोखिमका अपराधअन्तर्गत भ्रष्टाचार तथा घुस खाने, कर छली गर्ने, बैंकिङ कसुर गर्ने, हुण्डी कारोबारीबाट हुने गरेको विज्ञहरु बताउछन् ।
त्यस्तै गरी भूमाफिया, वन्यजन्तु तस्करी, वन माफिया, विदेशी विनिमय अपचलन, ठगी तथा संगठित अपराध, हातहतियार, अपहरण तथा शरीर बन्धकजस्ता अपराधपूर्ण कार्य गरी सम्पत्ति शुद्धीकरण गर्ने प्रवृत्ति बढेकाले त्यस्तो प्रवृत्तिलाई निरुत्साहित गर्नुपर्ने दायित्व दाहाल दाहालमा आइपरेको छ ।
यी सबै जिम्मेवारीलाई सम्पादन गर्दै आफुलाई कसरी सफल महानिर्देशमो हैसियत बनाउछन् यो भने समयले बताउने छ ।

राजश्वमा घिमिरेका चुनौति

राजश्वमा निकै खारिएका महानिर्देशक हुन् चण्डीप्रसाद घिमिर । उनी राजश्व समूहका क्याडरसमेत हुन् ।

देशमा राजश्व छलीको अवस्था भने भयाभय नै छ । जसले जे भने पनि हरेक क्षेत्रमा राजश्व छली हुने गरेका धेरै तथ्य र तथ्याङ्कहरु पनि भेटिन्छन् ।

हरेक वर्ष झण्डै ६ खर्ब राजश्व छलि हुने गरेको बताइन्छ । यस्तो अवस्थामा राजस्व छली गर्नेहरूलाई कानुनी दायरामा ल्याएर निरुत्साहित गर्न राजस्व अनुसन्धान विभागका महानिर्देशकसहितको टिमको विशेष भूमिका र जिम्मेवारी रहन्छ ।

नियमनकारी निकायले प्रभावकारी ढंगबाट अनुसन्धान नगरेको खण्डमा राजस्व छली धेरै नै बढ्ने गरेका छन् । अब, घिमिरेले भने आफुलाई अब्बल सावित गर्न निकै कडा परिश्रम गर्न जरुरी छ ।

उनले अब आफ्नो कार्यकालमा राजश्व छली गर्नेको पहिचान गरी कानुनी कठघरामा उभ्याउनु पर्ने चुनौति त छदैछ । राजस्वको दर पनि वृद्धि गर्नुपर्ने जिम्मेवारी उनको काँछमा छ । घिमिरे राजस्वकै क्याडर भएकाले काम गर्न धेरै सहज छ ।

मुलुकमा ठूलो परिमाणमा राजस्व छली भए पनि राजस्व अनुसन्धान विभागले आर्थिक वर्ष २०८०/८१ मा ७ अर्ब ४३ करोड ६५ लाख सजाय माग दाबी गर्दै विभिन्न १ सय ९ वटा मुद्दा दायर गरी २ सय ३२ जनालाई कानुनी दायरामा ल्याएको थियो ।
घिमिरेमाथि भने आगामी दिनमा योभन्दा दोब्बर परिणाम निकाल्ने गरी काम गर्नुपर्ने चुनौती छ । यसअघिका महानिर्देशक चक्रबहादुर बुढाले राजस्व छली सम्बन्धमा १ हजार ४ सय उजुरीहरूमाथि विस्तृत अनुसन्धान थालिएको बताएका थिए । बुढाले सुरु गरेका अनुसन्धानलाई टुंगोमा पु¥याएर बिगोका रूपमा अर्बौं राजस्व असुलउपर गराउनुपर्ने जिम्मेवारी घिमिरे समक्ष आइपुगेको छ ।

राजस्व छलीबारे अनुसन्धान गर्न विभागमा १० वटा टोली र बुटवल, पथलैया, इटहरी र कोहलपुर कार्यालयमा ४ वटा टोली गरी १४ वटा टोली परिचालन हुँदै आएको छ । ती अनुसन्धान टोलीलाई सशक्त बनाएर राजस्व छली गर्नेहरूमाथि कठोर अनुसन्धान गरी कानुनी दायरामा ल्याउनुपर्ने जिम्मेवारी हाल घिमिरेको काँधमा आएको छ ।

घिमिरेले सम्पत्ति शुद्धीकरण अनुसन्धान विभागलगायतका अन्य नियमनकारी निकायसँग समेत असल सम्बन्ध बढाएर थप परिणाम आउनेगरि काम गर्नु पर्ने देखिन्छ ।

राजस्व छली गर्ने विशेष गरेर उद्योगी, व्यापारीहरु नै हुन् । छानबिनमा त्यस्ता व्यापारीले विभिन्न किसिमका प्रलोभन देखाउन सक्ने भएकाले त्यस्ता कुनै प्रलोभनमा नपरी देश र जनतालाई केन्द्रबिन्दुमा राखेर काम गर्नुपर्ने दायित्व महानिर्देशक घिमिरेमाथि छ । राजस्व छली गर्ने त्यस्ता व्यक्तिलाई कठघरामा उभ्याएर कानुनी दायरामा ल्याउनु उनको पहिलो दायित्व हो ।

घिमिरेको कार्यकाल कस्तो रहन्छ र कसरी कार्यसम्पादन गर्छन् भन्ने विषय समयले देखाउला । उनले चुनौतिको सामना गर्दे इमानदारीताका साथ अघि बढे पकै पनि सहफलता हात पार्छन र देशलाई महत्वपूर्ण योगदान दिनेछन् ।